Sáng 22/6, UBND xã Xuân Lũng phối hợp với dòng họ Nguyễn Mả Nội tổ chức Lễ khánh thành Nhà thờ họ Nguyễn Mả Nội và Lễ giỗ “Thảo mao dật sỹ” Nguyễn Hãng. Tới dự có đồng chí Nguyễn Văn Bình – nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Bí thư Trung ương Đảng, nguyên Trưởng Ban Kinh tế Trung ương; đồng chí Nguyễn Huy Ngọc – TUV, Phó Chủ tịch UBND tỉnh; lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh. Về phía huyện Lâm Thao có đồng chí Nguyễn Quang Anh – TUV, Bí thư Huyện ủy; đồng chí Nguyễn Mạnh Toàn – Ủy viên BTV Huyện ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ huyện; đồng chí Phạm Thanh Tùng – Bí thư Đảng ủy, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Supe PP&HC Lâm Thao; lãnh đạo Đảng ủy, chính quyền xã Xuân Lũng và đông đảo con cháu dòng họ Nguyễn Mả Nội.

Nguyễn Hãng hiệu “Nại Hiên tiên sinh”, được vua ban sắc phong “Thảo mao dật sỹ”, “Thần Tổ Thị Hoàng”, sinh năm 1495, mất năm 1559, người xã Xuân Lũng, huyện Sơn Vi, phủ Lâm Thao, trấn Sơn Tây (nay là xã Xuân Lũng, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ). Ông sinh ra trong một gia đình nghèo, mẹ bán quán bên đê sông Hồng. Thửa nhỏ, ông nổi tiếng thông minh, tài cao, đoán trước được sự đời. Tương truyền, ông ra chợ Dòng giả mua sách để tìm cớ mà đọc và nhập tâm một thoáng hết cả mấy bồ sách. Ông đỗ Hương Tiến khoa thi hương năm Bính Tý niên hiệu Hồng Thuận thứ 8 (1516) đời Lê Tương Dực, sau đó vào học Quốc Tử Giám, nơi đào tạo hiền tài cho Quốc gia.

Nguyễn Hãng được xem là một hiện tượng hiếm gặp trong văn học Việt Nam thế kỷ XVI. Ông nổi tiếng với trí tuệ uyên bác, đức hạnh cao quý và lối sống thanh cao, ẩn dật. Tương truyền, ông từng đàm đạo với Nguyễn Bỉnh Khiêm, người cùng thời, để cùng chia sẻ quan niệm "chí để ở sự nhàn dật".

Ông có nhiều tác phẩm văn thơ để đời cho hậu thế, như: “Tịch cư ninh thể phú”; “Đại đồng phong cảnh phú” (bài phú được Chúa Vũ Bầu thưởng 2000 lạng bạc); “Tam ngung động”; tập văn xuôi “Thiên Nam vân lục liệt truyện” với 36 bài, trong đó có nhiều bài nổi tiếng như: Truyện Bánh chưng, Trầu Cau, Giếng Việt, Dưa Hấu, An Dương Vương xây đắp thành, sông Tô Lịch, Chử Đồng Tử… Thơ văn của ông thể hiện lòng yêu thiên nhiên, ca tụng phong cảnh đất nước; ngôn ngữ giản dị, trong sáng, giàu hình tượng; về nghệ thuật, so với với nhiều nhà văn đương thời, ông vượt họ. Chính vì vậy Nhà nước Việt Nam đã đưa vào trích giảng văn học, sách giáo khoa dùng cho học sinh trung học phổ thông đầu những năm 60 của thế kỷ trước.

Với trí tuệ uyên bác, đức hạnh cao quý và lối sống thanh cao, ông được nhà bác học Lê Quý Đôn đánh giá: “Nguyễn Hãng người sĩ thanh cao, cư xử hợp điều nhân, nắm vững được điều nghĩa, trong bụng giữ vững đạo đức, lợi lộc không thể dụ dỗ, uy thế không thể uy hiếp được, suốt mọi sự việc thiên hạ không một vật gì có thể làm chuyển động được trong lòng… ”. Về sau, khi nhà Lê Trung Hưng phục hưng, đã phong tặng ông là “Thảo mao dật sĩ”, “Thần Tổ Thị Hoàng” và được ban đất thờ tự; sau đó được con cháu cùng dân làng lập đền thờ với tên gọi là “Dật sĩ từ”;…

Đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Huy Ngọc phát biểu và tặng hoa chúc mừng tại buổi lễ

Đồng chí Bí thư Huyện uỷ Nguyễn Quang Anh phát biểu và tặng hoa chúc mừng tại buổi lễ

Phát biểu tại buổi lễ, đồng chí Nguyễn Huy Ngọc - Phó Chủ tịch UBND tỉnh và đồng chí Nguyễn Quang Anh – Bí thư Huyện ủy Lâm Thao nhấn mạnh: Xuân Lũng là mảnh đất địa linh nhân kiệt, là nơi sản sinh nhiều bậc hiền tài hiếu học như Bùi Ứng Đẩu, Nguyễn Doãn Cung, Bảng nhãn Nguyễn Mẫn Đốc,...Với danh sĩ Nguyễn Hãng, tên tuổi của ông đã trở thành biểu tượng của khí tiết thanh cao, trí tuệ uyên bác và tinh thần nhân văn sâu sắc. Đó không chỉ là niềm tự hào của dòng họ Nguyễn Mả Nội, của quê hương Xuân Lũng mà còn là một phần hồn cốt của văn hóa Đất Tổ, là di sản tinh thần vô giá truyền lại cho muôn đời con cháu. Trong dòng chảy văn hóa - lịch sử dân tộc, những nhân cách lớn như cụ Nguyễn Hãng chính là cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa quá khứ và tương lai, nhắc nhở chúng ta về cội nguồn đạo lý, giá trị làm người và thắp sáng con đường đạo đức, học vấn và lòng yêu nước cho các thế hệ sau. Đặc biệt, lễ khánh thành Nhà thờ họ Nguyễn Mả Nội không chỉ là dấu mốc quan trọng trong đời sống tâm linh của con cháu trong dòng họ mà còn mang ý nghĩa lớn lao về văn hóa, lịch sử và truyền thống cội nguồn. Đây là nơi hội tụ linh khí tổ tông, hun đúc đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, gắn kết thế hệ hôm qua, hôm nay và mai sau;…

Thời gian tới, địa phương và dòng họ Nguyễn Mả Nội mong muốn nhận được sự quan tâm của tỉnh, huyện để tiếp tục trùng tu, tôn tạo, chỉnh trang, mở rộng khuôn viên Nhà thờ họ Nguyễn Mả Nội và quảng bá hình ảnh, thành tựu của “Thảo mao dật sỹ” Nguyễn Hãng, cũng như hình ảnh quê hương Xuân Lũng Làng Dòng; đồng thời quan tâm, hướng dẫn địa phương và dòng họ thực hiện các thủ tục để đề nghị công nhận di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh đối với nhà thờ dòng họ Nguyễn Mả Nội.

Tại buổi lễ, các đồng chí lãnh đạo tỉnh, huyện, địa phương, các đại biểu cùng đại diện dòng họ đã cắt băng khánh thành, dâng hương tưởng nhớ “Thảo mao dật sỹ Nguyễn Hãng”.

Đức Thuận